Nervus vagus, mentale gezondheid en Brainspotting

De nervus vagus — is de tiende en langste hersenzenuw. Hij loopt van je hersenstam naar je hart, longen, darmen en andere organen, en regelt je parasympathische zenuwstelsel: rust, herstel, veiligheid.

1. Stress en angst

• De nervus vagus helpt om het lichaam te kalmeren na stress via de "rest and digest"-reactie.
• Bij een verminderde vagale tonus (lage activiteit van de nervus vagus) kan het lichaam moeite hebben met ontspannen, wat chronische stress, angst of zelfs paniekklachten kan bevorderen.

2. Depressie

• Onderzoek toont aan dat mensen met depressie vaak een verminderde vagale activiteit hebben.
• Vagusnervestimulatie (VNS) is zelfs goedgekeurd als behandeling voor therapieresistente depressie. Hierbij wordt de zenuw elektrisch gestimuleerd via een apparaatje dat onder de huid wordt geplaatst.

3. Ontsteking en stemming

• De nervus vagus speelt een rol in het onderdrukken van ontstekingsreacties via de zogeheten "inflammatoire reflex".
• Chronische ontsteking wordt steeds vaker in verband gebracht met stemmingsstoornissen zoals depressie.

4. Darm-hersen-as (gut-brain axis)

• De nervus vagus vormt een directe verbinding tussen je darmen en je hersenen.
• Veranderingen in de darmflora (microbioom) kunnen via de nervus vagus invloed hebben op stemming en emoties, wat relevant is bij bijvoorbeeld angststoornissen en depressie.

Hoe brainspotting mogelijk invloed heeft op de nervus vagus:

1. Activatie van het parasympathisch zenuwstelsel

Tijdens een brainspotting-sessie:

• Wordt vaak een staat van diepe ontspanning bereikt.
• Dit kan leiden tot parasympathische activatie, waarbij de nervus vagus een sleutelrol speelt.
• Mensen rapporteren na afloop vaak lichamelijke signalen van ontspanning (bijv. diepe zuchten, trillen, warm of koud worden), wat op vagale ontlading kan duiden.

2. Traumaverwerking en veiligheid

De nervus vagus is ook betrokken bij het detecteren van veiligheid (Polyvagaal Theorie van Stephen Porges):

• Als een sessie leidt tot een gevoel van emotionele ontlading of verwerking van trauma, kan dat het neuroceptie-systeem (onbewuste inschatting van veiligheid) kalmeren.
• Dit bevordert vagale activatie via de ventrale tak van de nervus vagus, die verbonden is met sociale betrokkenheid en rust.

3. Lichaamsgerichte benadering

Brainspotting richt zich sterk op lichaamsbewustzijn ("where you feel it in your body"):

• Dit sluit aan bij bottom-up therapieën zoals somatic experiencing of EMDR, die het lichaam inzetten om psychische stress te verwerken.
• Zulke benaderingen kunnen indirect het autonome zenuwstelsel reguleren, inclusief de vagale balans.

Belangrijk om te beseffen:

• Er is nog weinig direct wetenschappelijk onderzoek dat brainspotting koppelt aan verbeterde vagale functie gemeten via bijvoorbeeld hartslagvariabiliteit (HRV), een veelgebruikte maat voor vagale activiteit.
• Toch zijn de indirecte aanwijzingen positief, vooral als brainspotting leidt tot een betere regulatie van stress, emoties en lichaamssignalen.

Conclusie:

Brainspotting is indirect ondersteunend voor een betere nervus vagus-functie, vooral doordat het lichaam en het zenuwstelsel tot rust kan brengen via traumaverwerking en zelfregulatie. Als onderdeel van een bredere aanpak (inclusief ademhaling, beweging en sociale verbinding) zal het zeker bijdragen aan verbeterde vagale tonus.